Υπουργείο Εργασίας: Μέτρα ενίσχυσης των εργοδοτών

ΑΥΤΟΝΟΜΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ

Μέτρα ενίσχυσης της εργοδοτικής ευελιξίας και ασυδοσίας και όχι λύση στο πρόβλημα της ανεργίας

Η δέσμη των οκτώ προγραμμάτων / μέτρων «στήριξης» της απασχόλησης, που εξήγγειλε πρόσφατα ο υπουργός Εργασίας, ως «φάρμακο» κατά της ανεργίας, ούτε καινούργια είναι ούτε πρωτότυπη και κυρίως αποτελεσματική.

Πλην του προγράμματος της τετραετούς επιδότησης των ασφαλιστικών εισφορών προς τους εργοδότες, τα υπόλοιπα επτά είναι ακριβώς τα ίδια που είχε εξαγγείλει η προηγούμενη υπουργός με τις ίδιες τυμπανοκρουσίες στις 23 Απριλίου 2009 (και ποτέ δεν υλοποίησε) και είναι αποτυπωμένα στο ΕΣΠΑ του υπουργείου Εργασίας (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού»), εντασσόμενα στις χρηματοδοτήσεις της Ε.Ε.

Και η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, όπως και αυτή της Ν.Δ., παραμένοντας δέσμια των νεοφιλελεύθερων προσεγγίσεων της Ε.Ε. στην οικονομία και την απασχόληση, επιμένει στην εφαρμογή των αδιέξοδων «ενεργητικών» πολιτικών απασχόλησης. Κατά το νεοφιλελεύθερο πρότυπο, στο επίκεντρο των ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης είναι η έννοια της «απασχολησιμότητας».
Από την αντίληψη αυτή ξεκινά όλο το πλέγμα ευελιξίας που προωθεί ο νεοφιλελευθερισμός στο πεδίο των ατομικών αλλά και συλλογικών εργασιακών σχέσεων, μέσω των ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης: Μισθολογική ευελιξία, ατομικές συμβάσεις εργασίας, υπονόμευση συλλογικών συμβάσεων, ευέλικτα ωράρια, συμβάσεις ορισμένου χρόνου, μερική απασχόληση, εκ περιτροπής εργασία, δανεισμός εργαζομένων, υπεργολαβίες.

Μία από τα ίδια

Εξετάζοντας ένα προς ένα τα μέτρα που εξήγγειλε ο Αν. Λοβέρδος, διαπιστώνουμε:

* Πρόγραμμα τετραετούς επιδότησης του συνόλου των ασφαλιστικών εισφορών προς τους εργοδότες για να κάνουν προσλήψεις: Η κυβέρνηση επαναφέρει με παραλλαγή την παλαιότερη πρόταση του Γ. Παπανδρέου στο Λαύριο πριν από 5 χρόνια, όπου πρότεινε την τετραετή απασχόληση των νέων χωρίς ασφάλιση. Τη στιγμή που στη χώρα μας, ο εφιάλτης της ανεργίας αποκτά μαζικές διαστάσεις, ξεπερνώντας τα 750.000 εγγεγραμμένα άτομα, η λύση που προτείνει η κυβέρνηση, μόλις και μετά βίας και για μια χρονική στιγμή μπορεί να συμβάλει σε μια οριακή άμβλυνση του προβλήματος της ανεργίας. Το χειρότερο είναι ότι θα υπάρξει μια μετατόπιση της ανεργίας σε μεγαλύτερες ηλικίες και μάλιστα με υψηλό κόστος (750 εκατ. για 4 έτη)

* Προγράμματα κατάρτισης εργαζομένων, για την ενίσχυση της προσαρμοστικότητας των επιχειρήσεων, με έμφαση στους επαπειλούμενους εργαζόμενους, σε επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα σημαντικά προβλήματα μείωσης της οικονομικής δραστηριότητας: Πρόκειται για έμμεση επιδότηση (250 εκατ. ευρώ), που γίνεται υπό τον μανδύα της επαγγελματικής κατάρτισης. Ουσιαστικά η κυβέρνηση ενθαρρύνει, επιβραβεύει και καλύπτει τους εργοδότες να προχωρήσουν σε τριήμερα ή τετραήμερα απασχόλησης επιδοτώντας ουσιαστικά τις επιχειρήσεις με «εκπαιδευτικά επιδόματα», ώστε να καλύψουν μέρος του μισθού των εργαζομένων που χάνεται από την εκβιαστική μετατροπή της πλήρους σε μερική απασχόληση. Με τον τρόπο αυτό υλοποιούνται οι προτάσεις Μίχαλου (ΕΒΕΑ) και ΣΕΒ.

* Προγράμματα κοινωνικής / κοινωφελούς εργασίας, με έμφαση στις ομάδες ανέργων με ιδιαίτερες δυσκολίες ένταξης στην αγορά εργασίας, καθώς και τα άτομα με ειδικές ανάγκες: Πρόκειται για τα μόνα προγράμματα που επιτρέπει η Ε.Ε. για απασχόληση στον δημόσιο και τον μη -κερδοσκοπικό τομέα της οικονομίας, τα οποία όμως υπόκεινται σε περιορισμούς ως προς τη μορφή και τη διάρκεια απασχόλησης, δηλαδή δεν δημιουργούν μόνιμες θέσεις εργασίας και στοχεύουν κυρίως στην άμβλυνση των ανισοτήτων για όσα άτομα (π.χ. ΑΜΕΑ) δεν μπορούν να βρούν θέση απασχόλησης στην «ελεύθερη» αγορά εργασίας.

* Προγράμματα μετατροπής του επιδόματος ανεργίας σε επίδομα απασχόλησης: Πρόκειται για τη γνωστή και πλήρως αποτυχημένη συνταγή Πετραλιά - Βερναδάκη, όπου με πρόσχημα την επιδότηση της εργασίας (και όχι της ανεργίας), παρέχονται πρόσθετες επιχορηγήσεις σε εργοδότες, για να κάνουν προσλήψεις, οι οποίες με τις γνωστές εργοδοτικές πρακτικές της εξώθησης του εργαζόμενου σε παραίτηση, έχουν ως ημερομηνία λήξης την ημερομηνία λήξης της επιχορήγησης και στη συνέχεια νέες προσλήψεις άλλων επιδοτούμενων άνεργων, ώστε να συνεχίζεται ο φαύλος κύκλος.

* Ειδικά κλαδικά προγράμματα μετατροπής του επιδόματος εποχικής ανεργίας σε επίδομα απασχόλησης, με έμφαση σε κίνητρα για τη διεύρυνση της περιόδου λειτουργίας των επιχειρήσεων του τουριστικού τομέα: Μέτρο ανάλογο του προηγούμενου, το οποίο εφάρμοσε για ένα διάστημα η Πετραλιά, επιχορηγώντας και «ικετεύοντας» τους εργοδότες μόνο και μόνο να μην κάνουν απολύσεις!

* Ολοκληρωμένα τοπικά σχέδια απασχόλησης για περιοχές σε κρίση: Πρόκειται για επαναφορά, με άλλη διατύπωση, των παλαιότερων αποτυχημένων Τοπικών Σύμφωνων Απασχόλησης (ΤΣΑ), τα οποία λειτούργησαν μόνο για την περίοδο επιχορήγησής τους χωρίς να αφήσουν μόνιμες θέσεις εργασίας, διαλύοντας όμως τις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας, αφού οι συμμετέχοντες σε αυτά (ανεξαρτήτως κλάδου και επαγγέλματος) αμείβονταν με την ΕΓΣΣΕ, πιέζοντας συνολικά τις τοπικές οικονομίες για τη μη εφαρμογή των ΣΣΕ.

* Προγράμματα εναλλασσόμενης επαγγελματικής κατάρτισης και στη συνέχεια επιδοτούμενης απασχόλησης για τους τομείς της πράσινης ανάπτυξης: Η δήθεν «δυναμική» σύνδεση απασχόλησης με την πράσινη ανάπτυξη δεν είναι τίποτε άλλο από τα γνωστά προγράμματα κατάρτισης ανέργων, για τα οποία όμως δίνεται στον εργοδότη διπλή επιδότηση: μία επιδότηση για την κατάρτιση (πρακτική άσκηση στην επιχείρηση, δηλαδή δωρεάν εργατικό δυναμικό) και δεύτερη επιδότηση για τυχόν πρόσληψη με τα γνωστά χαρακτηριστικά της ευελιξίας και της συγκεκριμένης διάρκειας.

* Προγράμματα για την ενίσχυση της αυτοαπασχόλησης: Πρόκειται για τα γνωστά προγράμματα Νέων Ελεύθερων Επαγγελματιών (ΝΕΕ) που επί χρόνια υλοποιεί ο ΟΑΕΔ και τα οποία γίνονται χωρίς σχεδιασμό ως προς την αγορά εργασίας, ουδέποτε αξιολογούνται και «χρυσώνουν» το χάπι της ανεργίας, χρηματοδοτώντας συνήθως νέους για να αναπτύξουν κατά κανόνα μια θνησιγενή ατομική επιχείρηση σε υπερκορεσμένα επαγγελματικά αντικείμενα (κουρεία-κομμωτήρια, καφετέριες κ.λπ.).

Προδιαγεγραμμένη αποτυχία

Η εμπειρία τόσο άλλων χωρών όσο και της δικής μας έχει αποδείξει ότι όλα αυτά τα προγράμματα έχουν αποτύχει, γεγονός που αποδεικνύεται από τα υψηλότατα ποσοστά ανεργίας, ακόμα και πριν από την οικονομική κρίση. Ως πολιτικές, δεν καλύπτουν το σύνολο των ανέργων, αλλά μόνο ένα μικρό μέρος αυτών και, κατά συνέπεια, έχουν περιορισμένη αποτελεσματικότητα ως προς τη συνολική αντιμετώπιση του φαινομένου της ανεργίας.

Δεν ανταποκρίνονται στις συγκεκριμένες ανάγκες της ελληνικής οικονομίας. Στις περισσότερες περιπτώσεις λειτουργούν ως μηχανισμοί ενίσχυσης των επιχειρήσεων για τη διευθέτηση της εργασίας και την υποκατάσταση της κανονικής απασχόλησης από την επιδοτούμενη απασχόληση. Επιπλέον δημιουργούν αποκλεισμούς για όσους εργαζόμενους ή άνεργους δεν είναι δικαιούχοι των προγραμμάτων, ειδικά δε όσους ανήκουν στις κοινωνικά ευπαθείς ομάδες.

Οι παρεμβάσεις αυτές δεν έχουν γενικό και διαρκή χαρακτήρα με σταθερούς κανόνες (οικονομικούς και δικαίου), αλλά διαμορφώνονται και υλοποιούνται ως προγράμματα με συγκεκριμένη (και περιορισμένη) χρηματοδότηση, μικρή χρονική διάρκεια και απευθύνονται σε συγκεκριμένες ομάδες στόχους

Το έργο της παρακολούθησης και αξιολόγησης της επίτευξης ή μη ποσοτικοποιημένων στόχων των προγραμμάτων δεν υφίσταται καν. Η σημερινή κυβέρνηση (όπως και οι προηγούμενες) αποφεύγει να σχεδιάσει και να εφαρμόσει ένα επαρκές σύστημα καταγραφής της υφιστάμενης κατάστασης στην αγορά εργασίας και της αποτελεσματικότητας των ενεργητικών πολιτικών και προγραμμάτων απασχόλησης. Ο όποιος μηχανισμός για την παρακολούθηση και τον έλεγχο της αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας των εφαρμοζόμενων προγραμμάτων είναι ανεπαρκέστατος. Υποτίθεται ότι από το 2003 για πρώτη φορά αναπτύχθηκε από την αρμόδια εταιρεία ΠΑΕΠ Α.Ε. (πρώην θυγατρική ΟΑΕΔ και νυν του ΥΠΑΚΠ) το μηχανογραφικό σύστημα ώστε να υπολογίζονται οι δείκτες αξιολόγησης. Μέχρι σήμερα έχει υπάρξει μόνο μία έκθεση παρουσίασης και αποτίμησης των προγραμμάτων (ΝΕΕ, ΝΘΕ και stage) που αφορά κυρίως το 2002 (με ορισμένα στοιχεία του 2001 και 2003) και αυτή εντασσόμενη σε μια καθαρή προσπάθεια εξωραϊσμού και δικαιολόγησης της κυβερνητικής πολιτικής.

Σε κάθε περίπτωση, και εν μέσω οικονομικής κρίσης, τα τελευταία διαθέσιμα (και εντελώς αποσπασματικά) στοιχεία τόσο για την αγορά εργασίας (π.χ. εξειδικευμένοι δείκτες ανεργίας ανά περιφέρεια, ζήτηση ειδικοτήτων κ.λπ.) όσο και για τα αποτελέσματα των προγραμμάτων απασχόλησης αναφέρονται στο έτος 2005.

Η μέχρι σήμερα εμπειρία αποδεικνύει επίσης τη μεγάλη διαχειριστική αδυναμία εκ μέρους τους ΟΑΕΔ, ο οποίος εξακολουθεί να μην έχει σαφή εικόνα των δεδομένων της αγοράς εργασίας, ούτε να διαθέτει γνώση των χαρακτηριστικών των ανέργων που υποτίθεται πως καταγράφει και εξυπηρετεί.

Επιπρόσθετα, στον ΟΑΕΔ ασκείται και, δικαίως, αυστηρότατη κριτική για γραφειοκρατία, πολυπλοκότητα διαδικασιών, μη ύπαρξη σταθερού κανονιστικού πλαισίου (προϋποθέσεις, διαδικασία υπαγωγής, λειτουργία υπηρεσιών ΟΑΕΔ) τόσο εκ μέρους των επιχειρήσεων όσο και εκ μέρους των ανέργων.